یکی از موارد مهم و حساس در ساختمان‌سازی که باید طبق اصول خاصی انجام شود، برق کشی است. کار برق کشی باید طبق استاندارهای برق کشی انجام شود، استانداردهای برق کشی برق ساختمان مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که برای تضمین ایمنی، کارایی و پایداری سیستم‌های برقی در ساختمان‌ها تنظیم شده‌اند. رعایت قوانین سیم‌کشی نه‌تنها از موارد پرخطر در برق ساختمان مانند آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی جلوگیری می‌کند، بلکه عملکرد بهینه تجهیزات الکتریکی را تضمین می‌کند. در این مقاله، به بررسی برق‌کشی ساختمان از صفر تا صد با تمرکز بر استانداردهای ملی و جهانی برق ساختمان و جزئیات فنی مرتبط با آن می‌پردازیم.
استاندارد برق برای سیم‌کشی
استاندارد برق برای سیم‌کشی در ساختمان‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IEC 60364 و استانداردهای ملی مانند ISIRI ایران نوشته شده است. این استانداردها مشخص می‌کنند که هادی سیم‌ها و کابل‌ها باید از جنس مس یا آلومینیوم با عایق مناسب (مانند PVC یا XLPE) باشند. قوانین سیم‌کشی برق شامل استفاده از سیم‌هایی با سطح مقطع مناسب برای جریان بار، محافظت در برابر جریان اضافی، جریان اتصال کوتاه و نصب در مسیرهای ایمن است. برخی از این استانداردها به صورت زیر است:
- همه سیم‌کشی‌های داخل ساختمان، باید از درون لوله‌های مخصوص سیم کشی یا تراکینگ ها عبور داده شوند.
- اندازه قطر درونی لوله در مقایسه با دسته سیمی که از داخل آن عبور می‌کند، در کمترین حالت باید ۱.۳ باشد.
- لوله‌ها در زمان لوله‌کشی برق ساختمان باید در زمان نصب خالی باشند و سیم و کابل‌ها بعد از کامل شدن لوله‌کشی داخل آنها قرار داده شوند.
- مدارهایی که در زیر کف ها قرار می‌گیرند باید با استفاده از لوله‌های فولادی یا پلاستیکی اجرا شوند.
توجه: سیم کشی باید در فاصله حداقل 30 سانتی‌متری از کف و سقف انجام شود تا از آسیب‌های مکانیکی و رطوبت محافظت شود. فاصله بین کابل‌ها در مسیرهای موازی باید حداقل 2 سانتی‌متر باشد تا از گرمایش متقابل جلوگیری شود.
استاندارد برق‌کشی برای کلیدها
استاندارد برق‌کشی برای کلیدها به این صورت است که کلیدی با جریان متناسب با سیستم برق کشی ساختمان انتخاب کرده و برای این جریان عبوری از کلید، سیمی با سطح مقطع مناسب استفاده کنیم. برای کلیدهای روشنایی، معمولاً از سیم با سطح مقطع 1.5 میلیمتر مربع استفاده می‌شود، اما برای کلیدهای کنترل تجهیزات سنگین‌تر (مانند پمپ‌ها)، ممکن است به سطح مقطع 2.5 میلیمتر مربع یا بیشتر نیاز باشد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سیم‌کشی کلیدها٬ پیشنهاد می‌کنیم مقاله سایز سیم مناسب برای سیستم‌های روشنایی را مطالعه بفرمایید.
استاندارد برق‌کشی برای پریزها
استاندارد برق‌کشی برای پریزها بر اساس استانداردهای IEC و ISIRI، شامل موارد زیر است :
- حداقل ظرفیت پریزها، باید 16 آمپر باشد.
- حداقل سطح مقطع سیم مورد استفاده در پریزها 2.5 میلیمتر مربع باشد.
- تمامی پریزها باید یک جای اتصال اضافی برای سیم ارت ( سیم تخلیه جریان اضافی) داشته باشند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سیم‌کشی پریزها٬ به مقاله سایز سیم مناسب برای پریزهای برق خانگی مراجعه بفرمایید.
استاندارد برق‌کشی برای فیوزها
در استاندارد برق‌کشی برای فیوزها، با توجه به مداری که فیوز در آن قرار می‌گیرد ، انتخاب فیوز مناسب برای جریان آن مدار از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مدارهای روشنایی، فیوز 10 آمپر و سیم باسطح مقطع 1.5 میلیمتر مربع، برای پریزهای عمومی، فیوز 16 آمپر و سیم با سطح مقطع 2.5 میلیمتر مربع و برای مدار اصلی و کولر گازی، فیوز 20 آمپر با سطح مقطع 4 میلیمتر مربع استفاده می‌شود. فیوزهای مینیاتوری (MCB) باید در تابلو برق نصب شوند و اتصالات کابل‌ها به فیوزها باید ایمن باشد تا از اشتباهات رایج در سیم‌کشی ساختمان مانند اضافه‌بار جلوگیری شود.
محل نصب: تابلو برق و فیوزها باید در ارتفاع 160 تا 180 سانتی‌متری از کف نصب شوند و فاصله آنها از پریزها یا کلیدها حداقل 50 سانتی‌متر باشد تا دسترسی و ایمنی تضمین شود.
استاندارد رنگبندی سیم‌کشی ساختمان
استاندارد رنگبندی سیم‌کشی ساختمان برای شناسایی آسان و ایمن سیم‌ها حیاتی است. بر اساس استاندارد رنگ سیم ساختمان (IEC 60446 و ISIRI)، رنگ‌های زیر استفاده می‌شوند:
- فاز: قهوه‌ای، مشکی، خاکستری، سبز، زرد و قرمز
- نول: آبی و سفید
- ارت: زرد-سبز
- سیم‌های کنترلی: سایر رنگ‌ها مانند سفید یا نارنجی
رعایت استاندارد رنگبندی سیم‌کشی ساختمان از نبایدهای برق‌کشی است، زیرا استفاده از رنگ‌های غیراستاندارد می‌تواند منجر به خطای نصب و موارد پرخطر در برق ساختمان مانند اتصال اشتباه فاز و نول شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد رنگبندی در سیم‌کشی٬ لطفا مقاله استاندارد رنگبندی سیم برق را مطالعه بفرمایید.
انواع سیم‌کشی
سیم‌کشی روکار و سیم‌کشی توکار دو روش اصلی در برق‌کشی ساختمان از صفر تا صد هستند.
- سیم‌کشی روکار: در این روش، سیم‌ها و کابل‌ها در لوله‌ها یا داکت‌های قابل‌مشاهده نصب می‌شوند. این روش برای بازسازی یا ساختمان‌های با محدودیت دیوار مناسب است، اما زیبایی کمتری دارد.
- سیم‌کشی توکار: سیم‌ها داخل دیوارها یا سقف‌ها در لوله‌های PVC یا فلزی قرار می‌گیرند. این روش زیباتر است، اما نیاز به تهیه و طراحی نقشه یا پلان برق‌کشی ساختمان دارد تا مسیرها و نقاط نصب دقیق مشخص شوند.
تهیه و طراحی نقشه یا پلان برق‌کشی ساختمان باید شامل مکان پریزها، کلیدها، تابلو برق و مسیرهای کابل‌کشی باشد تا از محدودیت‌های سیم‌کشی برق مانند تداخل با سازه‌ها جلوگیری شود.
اشتباهات رایج در سیم‌کشی ساختمان
اشتباهات رایج در سیم‌کشی ساختمان می‌توانند ایمنی و کارایی سیستم برق را به خطر بیندازند. برخی از این اشتباهات عبارت‌اند از:
- استفاده از سیم‌های با سطح مقطع نامناسب که باعث گرمایش و آتش‌سوزی می‌شود.
- عدم استفاده از سیستم ارت در پریزها و تجهیزات.
- نصب غیراستاندارد جعبه‌تقسیم‌ها که منجر به اتصالات شل و جرقه می‌شود.
- عدم رعایت فاصله استاندارد در برق‌کشی ساختمان‌ها، مانند قرار دادن سیم‌ها نزدیک به لوله‌های آب یا گاز.
- استفاده از مواد غیراستاندارد یا بی‌کیفیت که عمر سیستم را کاهش می‌دهد.
این نبایدهای برق‌کشی باید با دقت بررسی شوند تا از خطرهای سیم‌کشی جلوگیری شود.
فاصله استاندارد در برق‌کشی ساختمان‌ها
فاصله استاندارد در برق‌کشی ساختمان‌ها برای ایمنی و دسترسی بهینه ضروری است:
- کلیدها: ارتفاع 110 تا 140 سانتی‌متر از کف، فاصله حداقل 15 سانتی‌متر از درها و پنجره‌ها.
- پریزها: ارتفاع 30 تا 40 سانتی‌متر از کف (110 تا 120 سانتی‌متر در آشپزخانه)، فاصله حداکثر 4 متر بین پریزها.
- تابلو برق و فیوزها: ارتفاع 160 تا 180 سانتی‌متر، فاصله حداقل 50 سانتی‌متر از پریزها یا کلیدها.
- سیم‌ها و کابل‌ها: فاصله حداقل 30 سانتی‌متر از کف و سقف و 2 سانتی‌متر بین کابل‌های موازی.
- فاصله کابل‌های برق از لوله‌های آب یا گاز باید حداقل 30 سانتی‌متر باشد تا از موارد پرخطر در برق ساختمان مانند نشت آب یا گاز جلوگیری شود.
نحوه محاسبه مقدار سیم و کابل در سیم‌کشی ساختمان
نحوه محاسبه مقدار سیم و کابل در سیم‌کشی ساختمان گامی کلیدی در برق‌کشی ساختمان از صفر تا صد است. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- تهیه نقشه برق‌کشی: نقشه دقیق شامل مکان کلیدها، پریزها، تابلو برق و مسیرهای کابل‌کشی تهیه شود.
- اندازه‌گیری مسیرها: طول مسیرهای کابل‌کشی (روکار یا توکار) با احتساب انحناها و خم‌ها اندازه‌گیری شود. معمولاً 10-15% طول اضافی برای حاشیه خطا در نظر گرفته می‌شود.
- محاسبه تعداد مدارها: تعداد مدارهای روشنایی (سیم 1.5 میلیمتر مربع)، پریزها (سیم 2.5 میلیمتر مربع) و تجهیزات سنگین (سیم 4 یا 6 میلیمتر مربع) مشخص شود.
- محاسبه طول کل: برای هر مدار، طول مسیرها جمع شود. به عنوان مثال، برای یک آپارتمان 100 متری با 10 پریز، 8 کلید روشنایی و 1 تابلو برق، ممکن است حدود 200 متر سیم 1.5 میلیمتر مربع و 150 متر سیم 2.5 میلیمتر مربع نیاز باشد.
- سیم ارت: برای هر پریز و تجهیزات، سیم ارت (معمولاً 2.5 یا 4 میلیمتر مربع) محاسبه شود. برای یک ساختمان متوسط، حدود 50-100 متر سیم ارت مورد نیاز است.
- بررسی استانداردها: اطمینان حاصل شود که سطح مقطع سیم‌ها با استاندارد برق برای سیم‌کشی (مانند IEC 60364) مطابقت دارد و ظرفیت جریان مناسب است.
این محاسبات باید با در نظر گرفتن استانداردهای برق‌کشی برق ساختمان و مشاوره با مهندس برق انجام شود تا از اشتباهات رایج در سیم‌کشی ساختمان جلوگیری شود.