در دنیای امروز که فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بی‌بدیلی در پیشبرد فعالیت‌های انسانی دارد، سامان‌دهی و سازماندهی تجهیزات شبکه‌ای به یک ضرورت بدل شده است. از شرکت‌های کوچک گرفته تا مراکز داده بزرگ، همه به دنبال راهکارهایی برای مدیریت بهینه سخت‌افزارهای خود هستند. یکی از این راهکارها استفاده از رک (Rack) است؛ سازه‌ای فلزی و استاندارد که نه تنها تجهیزات را در جای خود نگه می‌دارد، بلکه دسترسی آسان، تهویه مناسب و ایمنی بهتر را نیز فراهم می‌سازد.
در این مقاله به طور کامل و جامع با مفهوم رک، انواع آن، کاربردها، اجزا، استانداردها و برندهای تولیدکننده آشنا خواهیم شد. هدف از نگارش این متن، ارائه مرجعی دقیق برای متخصصان، دانشجویان، مدیران فناوری اطلاعات و علاقه‌مندان به حوزه تجهیزات شبکه است.
رَک، چارچوبی فلزی (معمولاً از جنس آلومینیوم یا فولاد) است که برای نصب و نگهداری تجهیزات شبکه، مخابراتی و الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. رک‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تجهیزات با اندازه استاندارد بتوانند به صورت طبقه‌بندی‌شده درون آن‌ها قرار بگیرند. در رک‌ها، تجهیزات در واحدهایی به نام یونیت (Unit یا U) دسته‌بندی میشوند و تجهیزات رک‌مونت باید مطابق با این استاندارد ساخته شوند.
تاریخچه استفاده از رک‌ها به دهه ۱۹۲۰ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که شرکت Bell System برای اولین بار استانداردهایی برای نصب تجهیزات مخابراتی توسعه داد. در آن زمان هدف از طراحی رک‌ها، بهینه‌سازی فضای اشغال‌شده توسط دستگاه‌ها و افزایش سرعت نگهداری و تعمیر آن‌ها بود.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی با ظهور رایانه‌های اولیه و سپس توسعه تجهیزات شبکه، استاندارد 19 اینچی (هر اینچ معادل 2.52 سانتی متر است. ) به عنوان مرجع در صنعت شناخته شد. این استاندارد توسط EIA (Electronic Industries Alliance) منتشر شد و تا به امروز نیز پابرجاست. در طول دهه‌های گذشته، نیاز به تهویه بهتر، کابل‌کشی آسان‌تر، امنیت بیشتر و طراحی ماژولار باعث پیشرفت چشمگیر در طراحی رک‌ها شده است.
ما به رَک (Rack) در زمینه تجهیزات فناوری اطلاعات (مانند شبکه، سرور، ذخیره‌سازی و …) نیاز داریم تا:
رک ها بسته به نوع آن به دو دسته اصلی تقسیم بندی می شود:
رَک Indoor قفسه‌ای فلزی برای نصب، نظم‌دهی و محافظت از تجهیزات شبکه، سرور یا مخابراتی در محیط‌های داخلی (مثل اتاق سرور یا دفاتر) است. این رک‌ها معمولاً دارای درب شیشه‌ای، سیستم تهویه و امکان مدیریت کابل هستند.
رک Outdoor، قفسه‌ای مقاوم و ضدآب است که برای نصب تجهیزات شبکه و الکترونیکی در فضای باز طراحی شده است. این رک‌ها قابلیت حفاظت از تجهیزات در برابر شرایط جوی مانند باران، گرد و غبار و تغییرات دما را دارند
رک های outdoor و رک های indoor به دو صورت دیواری و ایستاده وجود دارد که هر کدام بسته به نیاز استفاده میشوند.
رک‌های ایستاده در اندازه‌های مختلفی از 16U (یونیت) به بالا عرضه میشوند و معمولاً در مراکز داده، اتاق سرور و شبکه‌های متوسط تا بزرگ استفاده میشوند. این رک‌ها:
رک دیواری برای شبکه‌های کوچک، دوربین‌های مداربسته، دفاتر یا مکان‌هایی با فضای محدود به کار می‌رود. این رک‌ها:
این رک‌ها برای نصب تجهیزات شبکه مانند سوئیچ، پچ پنل و روتر طراحی شده‌اند و معمولاً عمق کمتری نسبت به رک‌های سرور دارند.
رک‌هایی با عمق بیشتر و تهویه بهتر که مخصوص سرورها و تجهیزات با توان گرمایی بالا هستند. این رک‌ها ممکن است به سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته نیز مجهز شوند.
رک سرور معمولاً عمق بیشتری دارد (حدود 1000 میلی‌متر یا بیشتر) تا بتواند سرورها و تجهیزات پردازشی سنگین‌تر را در خود جای دهد، در حالی که رک شبکه عمق کمتری (۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر) دارد . به دلیل تولید گرمای بیشتر سرورها، رک سرور نیاز به تهویه و خنک‌سازی قوی‌تری دارد اما رک شبکه معمولاً گرمای کمتری تولید می‌کند و به تهویه کمتری نیاز دارد. همچنین، تجهیزات نصب شده در رک سرور شامل سرورها، UPS و سیستم‌های ذخیره‌سازی است، در حالی که رک شبکه برای نگهداری سوئیچ‌ها، روترها، پچ پنل‌ها و فایروال‌ها طراحی شده است. وزن تجهیزات رک سرور بیشتر است و رک باید مقاوم‌تر باشد، در حالی که تجهیزات شبکه سبک‌تر است. همچنین، سرورها معمولاً نیاز به دسترسی و تهویه از جلو و پشت رک دارند، در حالی که در رک شبکه بیشتر دسترسی از جلو کافی است.
رک‌ها با وجود ظاهر ساده‌شان از اجزای متعددی تشکیل شده‌اند که هر کدام نقش مهمی در عملکرد، تهویه، ایمنی و سهولت استفاده ایفا میکنند. مهم‌ترین اجزای رک عبارتند از:
هر رک دارای یک سری مشخصات است که برای خرید مطمئن با توجه به نیازتان باید به آن توجه کنید. مشخصات شامل جنس بدنه، ابعاد و عمق، تعداد یونیت، نوع نصب می باشد.
جنس بدنه رک ها معمولا از ورق های گالوانیزه ساخته می شوند که قطر ورق بسته به برند و شرکت سازنده متفاوت است که بالاتر بودن این قطر، رک را در برابر ضربه و فشار ناشی از وزن مقاوم تر می کند . ضخامت استاندارد ورق رک از 1 میلی متر است. برخی از برندهای بی کیفیت از ورق رک با ضخامت کم تر از 1 میلی متر استفاده میکنند که باعث بی کیفیت بودن محصول نهایی می شود. معمولا شرکت های سازنده میزان مقاومت رک ها را در برابر ضربه با استاندارد IK نشان می دهند. در کنار IK اعدادی مثل 00، 01، 02 و…09 و 10 قرار می گیرد که حداکثر این عدد 10 است. برای مثال اگر یک جسم 5 کیلوگرمی با میزان انرژی 20 ژول به سطح یک رک با استاندارد IK10 برخورد کند، بدنه رک می تواند در برابر این مقدار ضربه مقاومت کافی را از خود نشان دهد که این مسئله خود بیانگر جنس بسیار خوب ورق گالوانیزه و قطر بالای آن است. استفاده از ورق با کیفیت با قطر مناسب سبب بالا رفتن میزان تحمل وزن بیشتر توسط رک ها می شود. بعضی از رک ها دارای حفاظت در مقابل رطوبت و آب می باشد که بسته کارخانه های سازنده IP55 نشانه ضد آب بودن رک در مقابل آب می باشند.
عرض استاندارد رک‌ها معمولاً از 60 تا 100 سانتی متر است.
ارتفاع رک‌ها بر اساس واحد “یونیت” (Unit یا U) اندازه‌گیری می‌شود. هر 1U برابر است با 1.75 اینچ (حدود 4.45 سانتی‌متر). رک‌ها در ارتفاع‌های مختلفی تولید میشوند:
عمق رک‌ها بستگی به نوع تجهیزات و فضای مورد نیاز برای کابل‌کشی و تهویه دارد. عمق رک معمولاً با واحد میلی‌متر یا سانتی متر بیان می‌شود. رایج‌ترین عمق‌ها:
همانطور که بالاتر اشاره شد واحد اندازه گیری ارتفاع رک ها یونیت است که هر یونیت معادل 4/445 میلی متر یا سه سوراخ آداپتور است. ارتفاع قطعات معمولی مثل پچ پنل، پاور ماژول و … که درون رک نصب می شوند بر اساس یونیت است به همین دلیل فضای یک رک را بر اساس تعداد یونیت ها می سنجند که نشان می دهد یک رک قابلیت نصب چه تعداد تجهیزات بر اساس یونیت را دارد به همین خاطر هنگام خرید فروشنده اولین سوالی که از شما خواهد پرسید تعداد یونیت های رک مورد نیاز است.
برای استفاده بهینه از رک، استانداردهای فنی متعددی تدوین شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
تجهیزات الکترونیکی حرارت زیادی تولید میکنند. در نتیجه، سیستم‌های تهویه در رک‌ها نقش حیاتی دارند. روش‌های خنک‌سازی شامل:
در طراحی سیستم تهویه، معیارهایی مانند ظرفیت حرارتی تجهیزات، چیدمان رک‌ها، و جریان هوای اتاق در نظر گرفته می‌شود.
برای افزایش طول عمر تجهیزات و جلوگیری از حوادث، رعایت نکات ایمنی در استفاده از رک الزامی است:
در بازار جهانی و همچنین ایران، برندهای معتبر بسیاری در زمینه تولید رک فعالیت میکنند. برخی از برندهای معروف عبارتند از:
انتخاب برند مناسب باید بر اساس نوع تجهیزات، بودجه و محیط کاری انجام شود.
رَک به عنوان یک زیرساخت حیاتی در شبکه‌ها و مراکز داده شناخته می‌شود. با کمک رک می‌توان تجهیزات متنوعی از جمله سرورها، سوئیچ‌ها، روترها و دستگاه‌های ذخیره‌سازی را به شکل منظم و امن نصب کرد. رعایت استانداردهای جهانی، تهویه مناسب، انتخاب برند معتبر و نگهداری صحیح می‌تواند عمر مفید تجهیزات را افزایش داده و عملکرد شبکه را بهینه کند.
انتخاب صحیح سایز سیم روشنایی برای سیستم‌های روشنایی ساختمان، سنگ بنای ایمنی و کارایی در…
سیم ارت (Earth Wire) که به آن سیم اتصال به زمین یا هادی محافظ نیز…
سیم و کابل برق، به عنوان شریان‌های حیاتی سیستم‌های الکتریکی، وظیفه انتقال انرژی الکتریکی و…
نمایش دیدگاه ها
خیلی ممنون بابت این مقاله‌ی مفید. مدت‌ها بود دنبال یه توضیح ساده و قابل فهم درباره رک بودم و اینجا خیلی خوب برام جا افتاد که یونیت یعنی چی و چرا بعضی تجهیزات رو نمی‌شه توی رک گذاشت. همچنین اینکه در مورد انواع رک ها توضیح دادید کاملا کاربردشونو متوجه شدم مرسی از مقاله خوبتون
با سلام خدمت شما بسیار خوشحالیم که این مقاله برای شما مفید واقع شده و اطلاعات کافی را بدست اوردید